Srpska pravoslavna crkva slavi 29. avgusta praznik posvećen Svetom Romanu Đuniškom.
Manastir Sveti Roman se smatra jednim od najstarijih manastira Srpske pravoslavne crkve.
U povelji Vizantijskog cara Vasilija drugog pisanoj 1019. ili 1020. godine Ohridskoj Arhiepiskopiji pominje se ovaj manastir.
Ne može se pouzdano reći kada je zapusteo ali se zna da ga je obnovio nepoznati sluga kneza Lazara uz kneževu pomoć.
Crkvu ponovo ruše Turci 1448. godine a današnji izgled dobija 1791. godine kada je beg Đorđe Pile uz dozvolu sultana izvršio opravku iz temelja.
Radili su majstori iz Makedonije, o čemu svedoči zapis na portalu. Godine 1852. kralj Miloš je pomogao gradnju impozantnog zvonika i darivao jedno zvono.
Zvonik se nalazi neposredno kraj crkve i dugo godina tu su bili umobolni koji su u manastiru lečeni molitvama i brigom kaluđera.
Zna se da je crkva oslikavana 1796. godine i 1831. godine. Stariji živopis je u oltaru a u naosu su stojeće figure Svetog Save i Svetog Nikole iz 1831. godine. Današnji ikonostas je izrađen 1925. godine, delo je ruskog sllikara Andrije Bicenka.
U vreme Karađorđevog ustanka u manastiru je bila bolnica. Uz južni bok crkve nalazi se kapela Svetog Romana u kojoj se čuvaju njegove mošti.
U porti je grob monaha Simeona Svetogorca, upokojio se 1889. godine, koji je godinama ukrašavao dvorište manastirsko raznobojnim kamenjem u obliku mozaika.
Godine 1876. na Deligradskom visu poginuo je ruski dobrovoljac u odbrani Srbije Nikolaj Rajevski . Prvo je sahranjen u manastiru Sveti Roman a kasnije je njegovo telo preneto u Razumovku, u grobnicu na porodičnom imanju a u manastiru je ostalo samo srce.
