U javnosti se istorija srednjovekovne Srbije često ističe kao značajan period naše nacionalne istorija. Ista ta javnost, stiče se utisak, malo zna istorijske činjenice iz tog perioda. Sve ono što mnoge generacije nisu učile kroz svoje školovanje ili su propustile da nauče o srpskim državama i srpskim vladarima u srednjem veku, mogle su da nadoknade sinoćnim prisustvom na predavanju profesora dr Radivoja Radića, koje je trajalo preko sat i po u aleksinačkom Domu omladine.
izvor Alpres
Govoreći u okviru zadate teme Nemanjići i Vizantija, ovaj poznati vizantolog prisutnima je dočarao snagu Vizantijskog carstva kazavši da je njemu pripao prvi milenijum posle Hrista. Tom Vizantijskom svetu iz ovog dela pripadali su Srbi, Bugari, Rusi, Rumuni, Gruzini, Jermeni i u jednom periodu Mađari. Srbi su bili u toj vizantijskoj sferi najznačajniji narod na najzapadnijoj teritoriji.
Duga je i bogata istorija odnosa Nemanjića, koji su vladali preko dva veka, i Vizantije koja se ogleda u dinastijskim brakovima, saradnji, uticaju ali i razmiricama i ratovima. Profesor Radić smatra da srpska državnost počinje još 850. godine sa knezom Vlastimirom, mada ne osporava zasluge Stefana Nemanje u ujedinjenju srpskih zemalja i u borbi za samostalnost srpske države.
Među Nemanjićima izdvajaju se u kasnijem periodu dve ličnosti, kralj Milutin i njegov unuk Dušan Silni, koji je proširio srpsku državu do Korintskog zaliva predvojivši Vizantiju na dva dela.
Kralj Milutin je vladao skoro četrdeset godina i na unutrašnjem planu izvršio reforme po ugledu na Vizantiju i proširio značajno srpsku državu ka jugu na račun Vizantije sa kojom je 1299. uspostavljena nova granica na liniji Ohrid-Prilep-Štip (koju su držali Vizantinci), čime je srpskoj državi priključen severni deo današnje Albanije i veći deo današnje Severne Makedonije. Pored toga, vodio je uspešne ratove protiv Bugara, od kojih je trajno osvojio Braničevo sa Kučevom.
Podigao je i obnovio veći broj manastira i crkava, kako je kazao Radić 43, među kojima se izdvajaju Bogorodica Ljeviška, Gračanica, Kraljeva crkva u Studenici, Bogorodica Trojeručica u Skoplju, Staro Nagoričane i Banjska na prostoru njegove države, odnosno manastirska crkva u Hilandaru na Svetoj Gori van njegove države. Njegovi posmrtni ostaci pred Kosovski boj 1389. godine prebačeni su iz Banjske u Trepču, da bi pred osmanskom najezdom 1460. godine bili preneti u Sredac, današnju Sofiju, u crkvu Svete Nedelje koja se po njegovim moštima još naziva i crkva Svetog Kralja. Kraljev kult i danas je veoma raširen u Sofiji i poštovan među bugarskim vencima.
Milutin se čak pet puta ženio, poslednji put maloletnom vizantijskom Simonidom Paleolog. Pojedini autori kod nas su mišljenja da se Milutin nečasno poneo prema maloletnoj Simonidi, optužujući ga, kazano današnjim rečnikom, za pedofilstvo. Profesor Radić je na svom predavanju kazao da je to netačno i da su to dokazala dva poznata austrijska vizantologa medicinskim putem. Srednji vek je bio period bakterija koje su odnosile živote. Da je maloletna Simonida bila povređena na bilo koji način to bi izazvalo infekciju, koju ona ne bi preživela.
Poslednji u dinastiji je bio Jovan Nemanjić. Zamonašio se i dobio ime Joasaf. U Srpskoj pravoslavnoj crkvi proslavlja se kao svetitelj. Ktitor je manastira Meteori koji se nalaze na strmim stenama kraj grčkog grada Stagoj.
Ovo su samo delići bogate srednjovekovne istorije Srbije o kojoj se pričalo sinoć u Aleksincu. U gradu gde je dr Radić prvi put gostovao, a sudeći po njegovom i reagovanju publike ne i poslednji put. U tome su saglasni i ljudi iz Centra za kulturu i umetnost koji su o okviru Aleksinačkog kulturnog leta organizovali ovo predavanje.
