Evropska nedelja prevencije raka grlića materice obeležava se od 20. do 26. januara 2025. po devetnaesti put u cilju unapređenja stavova i informisanja o raku grlića materice i o načinima prevencije.
Osnovna poruka je da je rak grlića materice maligna bolest koja se može sprečiti.
Prema podacima Registra za rak Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”, u proseku se u Srbiji svake godine registruje 1200 novoobolelih žena, a život izgubi oko 450 žena. Prema poslednjim podacima karcinom grlića češće se javlja iznad 35. godine, ali najveći broj obolelih žena je od 50. do 59. godine. Stope mortaliteta proporcionalno rastu iznad 45. godine života i najviše su od 70 do 75 i više godina.
Broj obolelih žena od raka grlića materice se nije bitnije promenio i u strukturi obolevanja od svih malignih tumora kod žena nalazi se u Srbiji na četvrtom mestu, u pirotskom okrugu na petom mestu. U posledljih 15 godina broj umrlih žena smanjio se 20,2%, odnosno gotovo za petinu, što ovu malignu lokalizaciju svrstava kao šestu najčešću vrstu raka od koje umiru žene u Srbiji.
Razlozi za smanjenje broja umrlih žena može biti u boljoj informisanosti žena, pravovremenim odlascima na pregled i činjenici da kad se rak otkrije na vreme može se primeniti adekvatna terapija.
Svetska zdravstvena organizacije kao prioritet preporučuje sveobuhvatni pristup ovoj bolesti: skrining, odnosno rano otkrivanje i lečenje svih formi premalignih i malignih promena, vakcinaciju protiv humanog papiloma virusa (HPV) i palijativno zbrinjavanje žena koje boluju od ove bolesti u smislu aktivne brige koja podrazumeva kontrolu simptoma, psihološku i socijalnu podršku.
U preko 90% slučajeva HPV vakcina sprečava nastanak raka grlića materice, a istraživanja pokazuju i visoku efikasnost (preko 90%) u zaštiti od dobijanja genitalnih bradavica, kao i drugih karcinoma (karcinom usne duplje i ždrela i karcinom završnog dela debelog creva).
Republika Srbija se ubraja među 140 zemalja sveta u kojima je uvedena vakcinacija protiv HPV. Preporučena vakcinacija u Srbiji sprovodi se od juna 2022. godine o trošku države, u domovima zdravlja za populaciju dece oba pola, uzrasta od navršenih 9 do navršenih 19 godina (pre prvih seksualnih odnosa). To je imunizacija koju preporučuje izabrani lekar u domu zdravlja, najčešće pedijatar.
Sekundarna prevencija je rano otkrivanje raka grlića materice korišćenjem jednostavnog i neinvazivnog Papanikolau testa (PAP test), a radi utvrđivanja premalignih ili malignih promena u ćelijama grlića materice. Organizovani skrining podrazumeva ginekološki pregled na svake tri godine po pozivu lekara za žene uzrasta od 25. do 64. godine primenom PAP testa. Ministarstvo zdravlja je zato krajem 2012. godine uvelo organizovani skrining raka grlića materice.
